Huyện Mường Lát được thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/1/1997, trên cơ sở 6 xã được tách ra từ huyện Quan Hóa cũ, có diện tích tự nhiên khoảng 81.500ha, trong đó chủ yếu là đất lâm nghiệp (86,5%); dân số gần 34.000 người chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái (46,2%), Mông (39,8%)...; 100km đường biên giới tiếp giáp với tỉnh Hủa Phăn của Lào.